Lowlands-L Members' Gallery

p 28 Meie wier de ofsluuting van de Zuuderzeê erdocht. Dat brocht mien an ’t dienken over de dieken wè ik mee te maeken aod è en ok over de dieken wè ’t noe om gaet bie ’t ontpolderen. As ouwe waeterbouwer die sins 1948 mi dat vak bezig is, mag ik best een eige mêning è vin ik. De groôte baezen in Den Aeg en misschien ok die in Middelburg liekene tegenwoordig meer om zeê dan om land te geven. Ok in Antwerpe bin ’t groôte liefebbers van vee waeter, mae dan wè bie ons in Zeêland.

Ik è in Delft bie de professors Jansen en Thijsse vroeger eêl wat aores eleerd.

Ere wie ere toekomt en daerom wil ik eêst onze voorouwers noeme. Die waere glad nie gek en z’ ao agauw in de gaeten dat een kort stikje diek beter was dan een lang ende. Oe korter oe minder kans op deurbraeken en overstroamingen. Ze moste nog aolles mi een kruiwaegen en een spae doe, dus ok daebie telde de lengte flienk mee.

As Vlissinger uut Zonnemaire begin ik op Schouwen en Duuveland; dae è’k tot m’n achttiende aolle oeken en gaeten van de polders tussen die tweê stikken eiland lere kenne.

In de middeleêuwen waere Schouwen en Duuveland tweê aparte eilanden. Er tussendeur liep een breêje geule, die bie Zierikzeê de Gouwe wier enoemd en die meer nae ’t noorden varder gieng as Sunnemare.
Zeêland ao in die tied nie aIleên regelmaetig te maeken mi vee schae dù sturmvloeden, mar ok omdat et een twistappel was tussen Vlaenderen en Olland, wier er vee verinneweert.

De Zeêuwen zelf waere verdeêld. Vlaemsgezinden onder Jan van Renisse stonden tegenover de volgeliengen van Wolfert van Borsele en Witte van Aemstie. Dien lesten was zelf as bastaerd van de Graef van Olland, Floris V, een bitje buuten de boôt evaolle bie d’ erfenisse. De Graef van Henegouwen, Jan van Avesnes, was nae de moord op Floris V as Jan I ok Graef van Olland ore.
Jan van Renisse was verbanne uut Zeêland, en Witte oa aolles van em in kunne pikke, omdat Wolfert van Borsele Jan van Renisse valselijk beschuldigd ao van betrokken’eid bie de moord op Floris V. Laeter, toen ’t uutkwam wier Wolfert "elyncht".
Jan van Renisse was een groôte strateeg en een belangrieke aanvoerder van de Vlaemingen bie de Guldensporenslag bie Kortriek. Ie speelde een beslissende rolle in de eindstried en liet vee Franse ridders in ’t stof biete. De Vlaemingen wonne die slag en krege toen an de zuudkant een stuitje rust en woue toen in ’t noorden schoôn schip maeke.

In 1303 dronge ze Zeêland binne en sloege ze beleg vò Zierikzeê. In maerte 1304 kwam daer een ende an omdat er een waepenstilstand eslote wier. Nae oflaop daevan kwaeme de Vlaemingen wi terug.
D’Ollandse oôfdmacht onder leiding van Willem van Oostervant, de laetere Graef Willem III, van oorsprong een Henegouwer, zat op Duuveland, saeme mit Utrechtenaers onder Bisschop Gwijde,ok een Henegouwer. De Vlaemse schepen liete, toen ze de Gouwe opvoere, nie duudelijk merke wat ze van plan waere en voerden toen ineêns bliksemsnel een landing uut op Duuveland. De verwarring bie d’Ollanders was groôt; Gwijde wier evange enome en Willem trok mi zijn leger terug op Zierikzeê dat ’t wi zwaer te verduren kreeg.
Een paer wekenlang wier ’t zonder onderbrekiengen besturmd. Toen dat nie ielp blokkeerden de Vlaemingen aolle toegangen en gienge varder Olland in.
Zonder vee tegenstand liepe z’aolf Olland onder de voet. Witte van Aemstie was tussendeur uut Zierikzeê ontsnapt nae Kennemerland en Jan van Renisse dee z’n best in Olland en veraoverde ok de stad Utrecht. Alleên Aerlem en Dordrecht ielden dae stand. Ok Zierikzeê bleef as een middeleêuwse egelsteling in anden van d’ Ollandse Graef.

De Vlaemingen ao vermoedelijk toch tevee ooi op der vurke enome, Ollandse steden kwaeme in opstand en de Vlaemingen drope of uut Olland en Utrecht.
Vòdat de Vlaemingen bie ons terug trokke wier er in de Gouwe op 10 en 11 Augustus 1304, nog zwaer evochte tussen Fransen en Vlaemingen. De Fransen stongen onder leiding van admiraal Rainier Grimaldi. Z’en vloôt bestong uut 30 Franse, 8 Spaanse en 5 Ollandse koggen en 11 galeien uut Genua. De Vlaemse vloôt onder leiding van Gwijde van Namen bestong uut schepen van aollerlei nationaliteiten; koggen uut Vlaenderen, Bayonne (dat toen Engels was) en de Hanzesteden. Ok Spanjaerden, een Zweed en nog een paer aore deejen mee. In totaal kwam ’n toch mâ op oagstens 37 groôte schepen. Wél vochte een eêleboel kleinere schepen mit um mee. En dat was in z’n voordeêl; bie ebbe liepe vee Franse schepen vast op ondiepten en leek ’t erop of de Vlaemingen zoue winne. Mi de laetere vloed kwaeme de Franse schepen los en keerden de kansen.
De aoren ochend waere , mischien deur ’t werk van een spion, de Vlaemse schepen uut mekoare edreve. De Franse vloôt , in slagorde, kon der toen gauw een ende anmaeke en Zierikzeê was vrie. En dat aollemaele gebeurde tussen Zierikzeê, Capelle en Schorrebozze (Schuddebeurs).Vee onbekende Zeêuwen uut die tied zulle mee’espeeld è in die stried om de macht.

Wie daer meer over wil wete kan die geschiedenis naeleze bie een middeleêuwse Zeêuw Melis Stoke die aolles uutvoerig beschreven eit in z’n RijmKroniek. mi die ondiepten, die volgens um bie betten weerde laege, gae ik strakjes varder. Eêst nog effen vò spoorzoekers: Bettewaerde dat leit an de lienkerkant as je van Zierikzeê nae Brunisse riedt. Tussen de ofslag nae de Zeêlandbrugge en Capelle rie je dwars deur de vroegere Gouwe ene en mot je dus vortan even je fantasie laete werke. (Ok bie Wikipedia kun je vee vinde en ’t leest wat makkelijker!)

Ik dienke dat die plaeten,wae de Franse vloôt ruum zevenondert jaer gelee op vast liep, wat te maeken ao mit een zwaere sturmvloed in 1288. Daebie wier Str Jansland (Sir Jansland) escheie van Dreister (Dreischor) en ontstong ’t Diekwaeter (Dijkwater). Tussen Dreister en Zierikzeê kwaeme der toen eigelijk drie geulen biemekaore, de Gouwe, de Sunnemare en ’t Diekwaeter.
Op zò’n plekke krieg je dikkels een wantie. De vloed kwam ier van drie kanten tegelieke anzette; de stroamen botsten, de snel’eid gieng eruut en ’t zand zette z’n eige of.

De verzanding en anslibbing gienge vlug en in 1374 wiere deur middel van tweê dammen Dreister en Schouwen mi mekaore verbonde en ontstong Noordgouwe. Noe konne de boeren van Dreister en ok Noordgouwe mi paerd en waegen nae De Stad (Zierikzeê). ’t Zuudoôstelijke stikje van Noordgouwe lag ’t oagst, was zanderig en eêt noe Schuddebeurs. In de tied van m’n Opa wier ’t nog deur iedereên Schorrebozze enoemd; een naem die prachtig angeeft oe onze voorouwers in de 14e eêuw der tegenan’keke.
In nog geên dertig jaer was de noe doodloapende Sunnemare zòvaâre an’eslibd dat de polder Zonnemaire in 1401 bediekt kon ore. De dieken die van Schuddebeurs in noordelijke richting nae de Grevelienge liepe, bleve tot 1953 binnendieken.